Prema Izvještaju Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) o financijskom praćenju, tokom perioda pandemije Turska je, među rastućim ekonomijama zemalja G20, bila zemlja koja je pružala najveću likvidnu podršku u odnosu na svoj BDP, javlja Anadolu Agency (AA).
COVID-19, koji se pojavio u Kini u decembru 2019. godine i proširio se po cijelom svijetu, do sada je zarazio više od 150 miliona ljudi, uzrokujući smrt više od 3,2 miliona.
Nova vrsta koronavirusa (COVID-19), koju je Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) proglasila “epidemijom” 11. marta 2020, uzrokovala je najgoru zdravstvenu krizu u posljednjih više od 100 godina i nezapamćeno poljuljala temelje globalne ekonomije.
Granice bile zatvorene
U periodu otkako je COVID-19 proglašen epidemijom, globalna ekonomska aktivnost i trgovina su zastali, a milioni ljudi ostali su bez posla.
Epidemija je pogodila ekonomiju čak i razvijenih zemalja kroz njihove zdravstvene sisteme, te produbila postojeće probleme u zemljama s niskim prihodima. U razdoblju kada je bila potrebna međunarodna solidarnost, države su zatvorile svoje granice, a globalizacija je također doživjela prekid u međunarodnim lancima opskrbe.
Dok su razvijene ekonomije pokušavale obuzdati širenje epidemije COVID-19, zemlje u razvoju suočile su se s neviđenom prijetnjom po ljudske živote, socijalni integritet i ekonomije.
Zbog epidemije koja je bila aktivna u cijelom svijetu, vlade su morale provesti mjere karantina kako bi spriječile širenje virusa i uvele neka ograničenja u ekonomskom životu.
Učinkovita borba Turske protiv epidemije
Iako je Turska morala provesti mjere zatvaranja kako bi kontrolisala epidemiju, koristila je metode podrške kao što su restrukturiranje kredita i dugova, podrške likvidnosti tržištu, mogućnosti zajma s niskim kamatama i drugih mjera u okviru podrške i poticaja za smanjenje uticaja epidemije na ekonomiju.
Prema Izvještaju o finansijskom praćenju Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) iz aprila 2021, Turska, iako se nalazi niže na popisu zemalja koje su tokom procesa epidemije najviše podržavale svoje građane u odnosu na razvijene ekonomije, lider je među zemljama rastućih tržišta G20 u pogledu podrške likvidnosti.
U izvještaju MMF-a Turska, za koju je navedeno da pruža likvidnu podršku po stopi od 9,4 posto nacionalnog dohotka tokom epidemije, iza sebe je ostavila zemlje poput Kine, Brazila, Indije i Južnoafričke Republike, koje se ocjenjuju u istoj kategoriji. Zemlja koja se približila Turskoj bio je Brazil, sa 6,2 posto. Rusija i Kina su na ovom području rangirane s 1,5 i 1,3 posto.
U Turskoj je omjer zajmova danih u okviru Fonda za kredite i nacionalnog dohotka dosegao 6,4 posto.
“Turska ima veliki prostor za financijsko manevrisanje”
Timothy Ash, viši strateg za Bluebay Asset Management Market Emerging Marketsa, sa sjedištem u Londonu, prokomentarisao je činjenicu da je Turska na prvom mjestu među zemljama G20 uz financijsku podršku pruženu tokom perioda epidemije.
“To ukazuje da je financijski dug Turske nizak u usporedbi s bruto domaćim proizvodom (BDP), tako da ima puno prostora za financijski manevar u podrškama tokom COVID-19”, rekao je Ash.
Američki investitor, tržišni stručnjak i menadžer financijske kompanije Beeland Interests sa sjedištem u Singapuru Jim Rogers odlično poznaje prilike na međunarodnim financijskim tržištima i smatra da je Turska učinila mnogo.
“Kao što su to učinile Sjedinjene Američke Države, Japan, Velika Britanija, Turska je isto tako učinila puno kako bi zaštitila svoje građane od katastrofe (ekonomskih uvjeta stvorenih epidemijom). Turska je učinila mnogo više (u finansijskoj podršci) od većine zemalja”, smatra Rogers.
Ukazujući na održavanje turske fiskalne discipline uz pružanje financijske podrške kako bi se smanjili ekonomski učinci epidemije, Rogers je prokomentairsao i visoke omjere zaduženosti razvijenih ekonomija u usporedbi s javnim dugom.
“Naprimjer, ozbiljno sumnjam u podršku pruženu u Japanu, SAD-u i Velikoj Britaniji. Mladi ljudi u SAD-u suočit će se s ogromnim teretom duga u budućnosti. Moja će se djeca suočavati s ogromnim problemima do kraja života”, naveo je Rogres.
Podrška likvidnosti
Prema izvještaju MMF-a, podrška likvidnosti koju je pružala Turska obuhvatala je i polufinansijske transakcije kao što su podrška glavnicom, zajmovi, kupovina imovine ili preuzimanje duga, sudužništvo i odgoda duga. U tom kontekstu, Turskom suverenom fondu bogatstva (TVF) dodijeljen je zadatak kapitalne podrške kompanijama pogođenim COVID-19.
Ziraat bank, Halkbank i Vakifbank odgodile su plaćanje glavnica i kamata kompanijama na čiji je novčani tok epidemija negativno uticala i osigurale su refinansiranje.
Tokom pandemije, pod vodstvom javnih banaka, produljeni su rokovi otplate kredita na kreditnim karticama, kreditima s niskim kamatama za porodice niskim prihodima, odgodom otplate obrta u aprilu, maju i junu bez kazne, pružajući nove kamatne kredite za obrtnike i kreditne kartice s dužim rokom otplate. Uvedene su i mogućnosti poput nuđenja paketa kredita kompanijama koji štite njihovo zaposlenje.
Tokom pandemije, pod vodstvom javnih banaka, u Turskoj su pružane broje olakšice kroz produženje rokova otplate kredita na kreditnim karticama, pružanje kredita s niskim kamatama za porodice s niskim prihodima, tromjesečne odgode otplata obrtnicima, pružanje kredita s niskim kamatnim stopama za obrtnike i kreditne kartice s dužim rokom otplate. Također, kompanijama su ponuđeni posebni krediti kako ne bi morale otpuštati svoje radnike.
Državne banke također su 1. juna prošle godine pokrenule nove kampanje individualnih kredita za kupovinu kuća i potrošačke potrošnje. Otplata kredita za poljoprivrednike također je odgođena za šest mjeseci.
U okviru paketa podrške nazvanom Štit ekonomske stabilnosti, podrška trezora za kredite odobrene s garantnim limitom Kreditnog fonda povećana je s 25 na 50 milijardi lira.
Dug trezora
Prema podacima Ministarstva trezora i finansija, bruto vanjski dug Turske na dan 31. decembra 2020. iznosio je 450 milijardi dolara. Odnos zaliha i nacionalnog dohotka iznosi 62,8 posto.
Neto udio vanjskog duga Turske u istom razdoblju iznosi 268,9 milijardi dolara. Odnos zaliha i nacionalnog dohotka zabilježen je kao 37,5 posto.
Vanjski dug zagarantovan trezorom iznosio je 14,8 milijardi dolara. Javni dug u ovom razdoblju ostvaren je u iznosu od 967,6 milijardi lira. Odnos zaliha i nacionalnog dohotka iznosi 19,2 posto.
